Był rok 2006. Na jednej z lekcji podstaw przedsiębiorczości pani Beata Jaskulska ogłosiła konkurs na zaprezentowanie ciekawego i oryginalnego biznesplanu. Wystarczyło kilka sekund, aby w mojej głowie zrodziła się wizja filmu. Od razu rzuciłem pomysł kolegom z sąsiedztwa – ławki w gabinecie biologicznym były połączone w długie rzędy, co stwarzało doskonałe warunki do większych, czasem konspirowanych zgromadzeń. Naprędce, metodą burzy mózgów, wymyśliliśmy scenariusz filmu,
w którym zdesperowany klient przychodzi do banku, aby wybłagać pożyczkę na święta. Nie pamiętam już, czy celowo, czy zupełnym przypadkiem, ta banalna historia otwierała swym niedopowiedzianym zakończeniem furtkę do przygody, jaką miało być stworzenie i działanie całkiem dużej i prosperującej przez prawie 3 lata grupy filmowej.

A moment i warunki ku temu były doskonale, ponieważ od kilku miesięcy wędrowaliśmy po Miliczu z moim przyjacielem Mirkiem, kręcąc przeróżne, dziwaczne, krótkie formy dokumentalne, napawając się novum ze świata technologii – aparatem cyfrowym, który potrafił nagrywać filmy!

W kilka dni zorganizowaliśmy wolną salę matematyczną po zajęciach, Mirka z aparatem oraz jedyny element scenografii – kręcone pejsy bankowców, które dziś byłyby niedopuszczalną formą niepoprawności politycznej, ale cóż… inspirował nas brytyjski humor, Monty Python i tego typu klimaty.

Kilkanaście nieudanych ujęć, kilka godzin montażu, postprodukcyjne postarzenie filmu do klimatu lat 30. i legendarny podkład – „In The Mood” Glenna Millera, które miało stać się później znakiem rozpoznawczym naszej grupy. Na kolejnej lekcji Podstaw Przedsiębiorczości, po prezentacji filmu pozostała piątka w dzienniku oraz wielki niedosyt… Jak potoczyły się dalej losy klienta banku? Czy udało mu się spłacić pożyczkę? Usiedliśmy jeszcze raz do stołu z wizją kontynuacji tego tematu w formie… prawdziwego filmu!

W ten oto sposób po kilku dniach planowania ruszyły prace na planie filmu AKMAK II – reaktywacja, którego akcja działa się już nie tylko w gabinecie matematycznym, ale także w komórce obok pokoju nauczycielskiego, gdzie agenci bankowi przychodzą upomnieć się o spłatę zadłużenia, oraz na korytarzach  pierwszego i drugiego piętra, gdzie przed wejściem do auli rozgrywa się bitwa z kamerą pracującą jak w filmie Matrix rodzeństwa Wachowskich, a w wąskim korytarzu między gabinetem chemicznym a gabinetem przysposobienia obronnego kule latają na żyłkach kołyszącym się ruchem trzymającej je nad kamerą ręki. Na tym etapie raczkująca jeszcze grupa działała w zasadzie bez głębszej potrzeby ingerencji w infrastrukturę szkoły, narażając się co najwyżej na dziwne spojrzenia innych uczniów. Montowany po szkolnych zajęciach film, emitowany później na lekcjach informatyki i rozchodzący się na płytach pocztą pantoflową, sprawiał, że w życiu I LO zaznaczyło się istnienie grupy filmowej.

Jednak apetyt rośnie w miarę jedzenia. Zwieńczenie trylogii miało być epickie. Tym razem w prace nad filmem było zaangażowanych już sześć osób, prace trwały wiele tygodni, a końcowy, pełen widowiskowej akcji obraz sensacyjny miał całe 15 minut. Trzeci film był już rozbudowaną historią opowiadającą o złym, prowadzącym parabank mafiozie, podle traktującym swych pracowników, którzy wbrew swojej woli i sumieniom, zmuszani są do ścigania klientów w celu ściągania z nich nieludzkich procentów. Z perspektywy czasu niesamowicie było obserwować proces ewolucji tych przedsięwzięć. Na poczet trzeciego filmu wynajmowaliśmy już gabinet chemiczny lub całą salę gimnastyczną, wykorzystując do efektów specjalnych materace. Pościgi i sceny akcji rozgrywały się właściwie we wszystkich korytarzach szkoły.

Trylogia o barbarzyńskim banku, zakończona happy endem, dała grupie Idea Studio pierwsze miejsce w szkolnym przeglądzie filmowym. Wręczona nam statuetka „Oskarka” stoi nawet do dziś w moim pokoju w domu rodzinnym w Miliczu.

W tamtych czasach obróbka materiału wideo była tak wielkim wyzwaniem, że zwykły komputer domowy zwyczajnie nie wystarczał. Dysk o rozmiarze 30 GB nie był w stanie pomieścić zmontowanego filmu, który przed kompresją mógł zajmować nawet 50 GB! Musieliśmy prosić o pomoc szkołę. Pamiętam, jak pewnego popołudnia poprosiłem wychowawcę – Grzegorza Łuszczka, aby pozwolił mnie i Mirkowi przyjść do gabinetu informatycznego i „puścić renderowanie” filmu na noc (To taki proces, w którym sklejone w specjalnym programie sceny zostają wraz z muzyką
i efektami ostatecznie zapisane jako jeden plik z filmem). Jednak wszystkie znaki na niebie i ziemi mówiły, że tego dnia to się nie uda. Gdy tylko uruchomiliśmy proces tworzenia się ostatecznego pliku z filmem, rozpętała się jedna z najgorszych burz z wichurą, jakie przeżyłem w Miliczu.
Za oknami zrobiło się dosłownie czarno, a my siedzieliśmy w ciemnej pracowni przy pojedynczym, majaczącym światłem monitorze. Z nieba lała się nieprzerwanie tak potężna struga deszczu, że byliśmy uwięzieni w mrocznych korytarzach opustoszałej szkoły przez kilka godzin. Pamiętam, że tego dnia okrutnie wybiły studzienki na ulicy Wojska Polskiego. To nie był jeszcze koniec horroru. Gdy tylko opuściliśmy szkołę, okazało się, że z powodu awarii została ona odcięta od prądu. Całość prac nad „wypieczeniem” filmu poszła na marne i trzeba było powtarzać wszystko od początku.

Pierwsza trylogia była dla grupy jedynie rozgrzewką. W wakacje po filmowym roku szkolnym nakręciliśmy w plenerze leśnym dwa filmy kolejnej trylogii oraz mnóstwo krótkich form filmowych,  jednak ukoronowanie naszej twórczości dopiero miało nastąpić.

Po zakończeniu nauki w Zielonym ani nam się śniło kończyć z filmową przygodą. Co prawda koledzy z klasy poszli już swoimi ścieżkami, rekrutowaliśmy się właśnie na wymarzone studia, ale jakaś wewnętrzna siła ciągnęła nas do nakręcenia kolejnych filmów w murach Zielonego Liceum. Pewnego razu spotkałem się z Tomkiem – kolegą z klasy z ostatnich 3 lat w liceum. Tomek grał w lokalnej grupie teatralnej, więc spytałem go, czy nie chciałby napisać scenariusza horroru, który rozgrywałby się w murach naszego liceum. Kilka twórczych spotkań, kilka rozmów z koleżanką, która zagrała w naszych wakacyjnych filmach i mieliśmy świetny scenariusz na film grozy o trójce przyjaciół, którzy wyruszają do starej, opuszczonej szkoły, aby przekonać się, czy legenda o straszącym w niej duchu jest prawdziwa. Magia kina zadziałała tak, że do opuszczonych murów szkoły, granych przez Zielone Liceum, bohaterowie wchodzili
z milickiego parku pałacowego. Mniej efektów specjalnych, więcej rekwizytów oraz mnóstwo dialogów zabierało nas w przygodę delikatnie ocierającą się już o prawdziwy rodzaj sztuki filmowej. Wszystko dzięki genialnemu scenariuszowi Tomka. To także ostatni film, w którym pojawiłem się przed obiektywem kamery, obsługiwanej od samego początku przez Mirka.

Zwieńczeniem naszej twórczości miała okazać się jednak druga część horroru o opuszczonej szkole – The Milicz School Project 2. Nie wiem, czy w jakiś sposób czuliśmy, że z powodu rozpoczęcia studiów to może być nasza ostatnia produkcja, czym może dzięki zebranemu wcześniej doświadczeniu, ale tym razem podeszliśmy do projektu najambitniej. Tomek ponownie napisał genialny scenariusz, a ja po raz ostatni „zasiadłem w fotelu reżysera”. Zdjęcia trwały ponad dwa miesiące. W pewnym momencie, we wrześniu, kiedy zaczął się rok szkolny, a ja miałem jeszcze miesiąc wakacji przed rozpoczęciem roku akademickiego, wchodziliśmy z grupą do klas podczas lekcji i zachęcaliśmy uczniów do wzięcia udziału w filmie w rolach statystów. Sceny kręcone były w szkole oraz wielu lokalizacjach w Miliczu. W filmie główne role zagrało 7 osób – ówczesnych uczniów Zielonego,
a w cały projekt zaangażowanych było 11 osób. Być może dziś nie brzmi to imponująco, ale zgranie takiej liczby osób na kilkanaście dni zdjęć wciągu kilku miesięcy było nie lada wyzwaniem. Montownie i postprodukcja filmu trwały kolejny miesiąc, a w wyniku prac powstało ponad 30 minut prawdziwego filmu, który do dziś można obejrzeć w Internecie.

Po 12 latach od tamtych wydarzeń często wracam wspomnieniami do wspaniałych momentów z działalności amatorskiej grupy Idea Studio. Życzę każdemu, kto ma to wielkie szczęście brać udział w życiu Zielonego, wielu takich chwil beztroskiej kreatywności, które zapadną w pamięć na całe życie, a być może staną się inspiracją do wyboru drogi życiowej!

Adam Wiernasz – II miejsce w konkursie Pokolenia Zielonego Liceum

Miałem szczęście, że wychowawcą naszej 1A (1970-74) był Pan Profesor Mieczysław Tomaszewski, powszechnie i z czułością zwany przez nas „Mieciem”. To była chyba pierwsza wrześniowa lekcja wychowawcza.
Pan Profesor bardzo poważnym tonem, (do dziś podziwiam ukrytą kpinę) oświadczył nam, że nikt z nas nie ma obowiązku nauki w liceum, bo obowiązek szkolny skończyliśmy na podstawówce. Po chwili ze zdziwieniem usłyszałem, że Pan Profesor przyjaźni się i „ma chody”
u mojego rodzonego ojca Tadeusza Laskowicza (ojciec prowadził prace melioracyjne, zatrudniał wielu prostych, niewykształconych ludzi „do łopaty”) i każdemu z nas pomoże załatwić przysłowiowe gumiaki i łopatę. Chyba nikt nas by lepiej nie zmotywował do pracy, niż to udało się Panu Profesorowi Tomaszewskiemu. Nigdy nikogo nie straszył, nie wzbudzał strachu, a cieszył się wśród nas największym szacunkiem. Dowodem niech będzie fakt, że po wielu latach, w czasie któregoś ze spotkań maturalnych, jeden z podchmielonych kolegów zapomniał o miejscu w szyku i niezbyt roztropnie zaproponował (sic!), byśmy z „naszym Mieciem” przeszli „ na ty”. Było wesoło, ale wszyscy jak jeden zastygliśmy zmrożeni, zakrzyczeliśmy tego kolegę i wybili mu ten pomysł z głowy. „Miecio” – tak! Ale by do naszego „Miecia” zwracać się inaczej niż „Panie Psorze”, to byłoby za dużo! I tak już było na każdym spotkaniu do czasu, gdy nasz ulubiony WYCHOWAWCA  opuścił nas fizycznie. Ale duchem jest w każdym z nas…

Jest rzeczą naturalną, że wraz z upływem lat mamy rosnącą skłonność do idealizowania naszej młodości i szczególnie chętnie wracamy do lat szkolnych. W pamięci mam bardzo mało wspomnień z mej Szkoły Podstawowej nr 2. Zostały one zdominowane przez dużo intensywniejszy okres w naszym Liceum, wtedy często zwanym Ogólniakiem. W moim przypadku zmiana szkoły była formalna (rok 1970), gdyż fizycznie „Dwójka” mieściła się w tym samym budynku co LO  i od pierwszej klasy podstawówki byłem opatrzony z widokiem starszych licealistów i grona pedagogicznego, nie wspominając słynnej Pani Woźnej ze swym nie mniej słynnym dzwonkiem, ogłaszającym początek i koniec przerw między lekcjami.

          Jakże banalnie brzmi zdanie, że każdy nauczyciel, bez względu na wykładane przedmioty, powinien być wychowawcą swych uczniów. Nasz wspaniały, surowy, ale zawsze sprawiedliwy fizyk – Pan Profesor Tadeusz Pasierb, na jednej z pierwszych lekcji fizyki dał mi  niezwykłą lekcję, która wtedy tak mi poszła w pięty, że zapamiętałem ją na całe życie. Sytuacja była mniej więcej taka: zostałem wyrwany do odpowiedzi i – co ciekawe – wszystko wiedziałem jak trzeba i dumny czekałem na dobrą ocenę. A tu – o zgrozo – Pan Profesor zaczął mnie przedrzeźniać i wykpił wszystkie moje „ykania”. Mogło to wyglądać tak: „przy-yyyy normalnym -yyy- ciśnieniu – yyy- woda -yyy- wrze – yyy- w -yyy- temperaturze -yyy- stu-yyy-stopni”. Wypadło to tak śmiesznie, że nie wiedziałem, czy mam płakać ze wstydu, czy razem z innymi śmiać się… Ale efekt został osiągnięty na całe życie – minęło ponad 46 lat, nie ma wśród nas Pana Profesora, a nauczka pozostała. W efekcie nie „ykam” albo wcale albo – jeśli się trafi – to jestem tego świadom. Co ciekawe, gdy przebywałem dłużej w Anglii czy pracując w języku angielskim, gdy zauważyłem, że zaczynałem „aaarować” (częsta maniera w tym języku), od razu starałem się pozbyć tego niechlujstwa językowego. Podobnie jest z fatalnym – ostatnio fala tego zjawiska nieco słabnie – z „taakowaniem”. Sam nie używam słowa „tak” jako swoistego przecinka i drażnią mnie wszelkie niepotrzebne „tak”..  I  TAK oto wcale nie poloniści, a fizyk pomógł mi w dbałości o czystość mych wypowiedzi, nie tylko po polsku. Dziękuję, Panie Profesorze…

          Od pierwszych dni w Liceum bardzo ciągnęło mnie do fotografii. Niestety, do dziś będący dla mnie ideałem fotograficznej fachowości i najwyższej jakości zdjęć, tenże sam Pan Profesor Tadeusz Pasierb, nie prowadził koła fotograficznego i działałem trochę po omacku. Nie pamiętam, czy na zajęcia prowadzone przez Pana Zygmunta Kołodzieja w Zasadniczej Szkole Zawodowej (vis á vis wejścia do „dużego” koscioła) chodziłem jeszcze w podstawówce czy już w liceum. Przełomem była pomoc Pana Profesora Jerzego Błacha, który – gdy byłem chyba w 2.  klasie – zorganizował (lub co najmniej uruchomił) ciemnię fotograficzną na końcu korytarza na 2. piętrze, za gabinetami języka rosyjskiego. Nie było formalnego koła, ale i ja, i Pan Profesor korzystaliśmy z niej regularnie. Wygodne było to, że dostałem klucz do tej ciemni. Pan Profesor chyba nigdy nie dowiedział się, że dość często w niej zatracałem poczucie czasu i zdarzało mi się ją opuszczać głęboką nocą – jak ten w owych czasach słynny z TV „Belfegor czyli upiór Luwru” – nie korzystałem z latarki, cicho schodziłem na sam dół i wychodziłem na podwórze, nikogo nie niepokojąc. Nie pamiętam, czy w tamtych latach mieszkanie służbowe na dole było jeszcze zamieszkałe. Jak by nie było – nigdy nikt mnie na tych nocnych przygodach nie nakrył. 

          Z ciemnią kojarzy mi się też taka zabawna historia, która wtedy – trochę mówiąc żartem – mogła skończyć się niemal skandalem obyczajowym. Otóż w czasie długiej przerwy zrealizowałem prośbę jednej z koleżanek, która chciała zobaczyć proces powiększania i wywoływania zdjęć. Na poprzedniej przerwie przygotowałem wywoływacz, wodę, utrwalacz, negatywy, itd. dzięki czemu, na długiej przerwie,  już w chwilę po naszym wejściu do ciemni i po zapaleniu oliwkowego światła, przystąpiłem do pracy pod powiększalnikiem (to był Krokus, chyba 69, dostosowany do powiększania zarówno filmów małoobrazkowych 24×36 mm,  6×6 jak i i 6×9). I nagle, co raczej nie zdarzało się, do drzwi zapukał i odezwał  się mój opiekun – Pan Profesor, który czegoś pilnie potrzebował z ciemni. Ja i koleżanka byliśmy tak zaskoczeni, że podobnie zareagowaliśmy strachem, bojąc się, że mimo bardzo łagodnego charakteru Pana Profesora, może on uznać nasze zachowanie za naganne i że może dojść  albo do utraty zaufania do mnie i odebrania klucza albo  nawet  do tzw. „afery” rozpatrywanej na radzie pedagogicznej… Reakcja była natychmiastowa – koleżanka szybko schowała się pod stół, ja tylko krzyknąłem, że już chowam światłoczuły papier fotograficzny i zaraz otworzę drzwi. I tak się stało. Drzwi otwarte, w ciemni nadal ciemnawo, Pan Profesor szybko znajduje to, czego szukał i nic raczej nie podejrzewając, wychodzi…. A my potrzebujemy chwili, by tętno wróciło do normy…. Dziś sprawa jest godna jedynie uśmiechu, ale ja od tej przygody wielokrotnie w przyszłości pilnowałem się, by nie znaleźć się w podobnej sytuacji…

Kazimierz Laskowicz – II miejsce w konkursie
Pokolenia Zielonego Liceum

 Z okazji jubileuszu 50-lecia I LO, kiedy przyjmowaliśmy w naszych murach absolwentów, profesorów, władze miasta, gości, kiedy dzień toczył się według opracowanego drobiazgowo planu i  scenariusza, grupa byłych uczniów naszej szkoły, mieszkających poza granicami kraju, ogłosiła ustanowienie stypendium im. prof. Łucji Skibińskiej dla najlepszego aktualnego  absolwenta. Wszyscy uczestnicy uroczystości jubileuszowych wstrzymali oddech. Po raz pierwszy z inicjatywy uczniów sprzed lat powstała myśl o nagrodzeniu młodszej koleżanki lub kolegi. Ponadto uhonorowano żyjącą panią profesor matematyki, która tak bardzo zapisała się w pamięci swoich wychowanków, że pod jej patronatem nagroda miałby być przyznawana. Nie łudźmy się, nie wszyscy są fanami „królowej nauk”, dlatego jako nauczycielka, ale także absolwentka I LO, rocznik 1984, wyobraziłam sobie, kim była dla Nich pani Łucja jako człowiek.
Myśl bardzo szybko wprowadzono w czyn. Pod kierownictwem prof. Tomasza Wielickiego powstał regulamin Międzynarodowego stypendium im. Prof. Łucji Skibińskiej przy I LO. I tak minęło 25 lat.

Ale do rzeczy. Na jednej z rad pedagogicznych  ówczesny dyrektor szkoły poprosił o zgłoszenie się dwóch nauczycieli do reprezentowania Rady
w kapitule przyznającej stypendium. Obok nauczycieli, dyrektora szkoły
w kapitule zasiadała w roli przewodniczącej sama pani Łucja. Byłam tak bardzo ciekawa, jak potoczy się historia stypendium, że zgłosiłam swoja kandydaturę, która została przyjęta przez grono pedagogiczne. I tak od
25 lat mam wpływ na przyznanie tej zaszczytnej nagrody. Pamiętam pierwsze spotkanie, wszyscy czekaliśmy na panią Skibińską. Punktualnie
o umówionej godzinie do gabinetu dyrektora weszła starsza pani, której tak naprawdę wcześniej nie znałam i chyba nawet dobrze nie widziałam w dniu ustanowienia stypendium. Wysoka, skromna, dostojna, z młodzieńczym błyskiem w oczach. Pani Łucja swoim wyglądem, postawą, surowością wobec siebie i skromnością od razu zrobiła na mnie wrażenie. Szary strój, niewysokie buty, ale włosy wichrowate. Starsza Pani z duszą osiemnastolatki. Widać było, że coś musiała robić w tym liceum oprócz nauczania matematyki. I rzeczywiście; szkolny teatr, harcerstwo, aktywność społeczna pani profesor udzielała się uczniom. Nie dziwię się,
że za Nią przepadali.

Pierwsze rozmowy o kandydacie do stypendium były takie… pierwsze. Coś sugerowaliśmy, był regulamin, a kwota 3000 dolarów zobowiązywała do rozwagi i pieczołowitości dobierania kryteriów. Darczyńcy zasugerowali, że ma być najlepszy, najbardziej godny, ale głos decydujący miała pani Łucja. No i wybraliśmy Krzysztofa Sobkowiaka. Pani Łucja wielokrotnie dopytywała, czy rzeczywiście wszyscy się zgadzamy, czy to dobry kandydat. Nie mieliśmy wątpliwości. Bardzo dobry uczeń, świetnie zdana matura, wysoka kultura osobista.

Kiedy minął rok i po raz kolejny zebrała się kapituła, pani profesor była już pewniejsza swoich wyborów. Analizowaliśmy dzienniki z całego okresu kształcenia wszystkich kandydatów, arkusze ocen, rozpatrywaliśmy sytuację rodzinną. Pani Łucja wychodziła z obrad w kolejnych latach coraz spokojniejsza, bez rozterek w sercu, że mogła swoją decyzją kogoś nie docenić. Widziałam Ją jako precyzyjną, uczciwą, rzetelną, zdyscyplinowaną osobę. Surową, ale sprawiedliwą.

Podczas wyboru kolejnych kandydatów pani profesor odkryła przed nami coś nowego. Pojawili się uczniowie, których wyniki w nauce, osiągnięcia w konkursach i wyniki matury były porównywalne. Przyszła pora na nowe kryterium. Kto będzie miał trudniej w starcie w dorosłość, w studiowaniu? Którym rodzicom będzie trudniej utrzymać swoje dziecko, kandydata do stypendium, na uczelni, poza domem? Pani Łucja zapowiedziała, że dokona wizji lokalnej i sama, na własne oczy przekona się, w jakich warunkach żyją kandydaci i z jakimi trudnościami walczą. Byłam pełna podziwu dla energii naszej szefowej.

Pewnego słonecznego dnia siedziałam z dziećmi na ławce, przed domem na Grunwaldzkiej. Joasia i Ola, moje córki, bawiły się, korzystając z pięknej pogody. Była wiosna. Skrzypnęła furtka i moim oczom ukazała się Pani Łucja. Przysiadła obok na ławce i zobaczyłam ciepłą, empatyczna kobietę,
z czułością patrzącą na moje dziewczyny. Dopytywała o ich  imiona, o moją rodzinę, o pracę w liceum. Opowiadała o swojej rodzinie, o latach aktywności zawodowej. A przede wszystkim o inicjatorach stypendium, wspominając ich szkolne perypetie. Wspominała profesorów, których  miałam zaszczyt spotkać na swojej drodze jako uczennica. Tak mijały godziny. Rozstałyśmy się i uzmysłowiłam sobie, że teraz pani Łucja dopiero teraz jest dla mnie kompletna, prawdziwa.

I nadszedł dzień, kiedy dotarła do nas wiadomość o śmierci pani profesor. W dniu pogrzebu miałam zaliczenie z informatyki na studiach podyplomowych we Wrocławiu. Spodziewałam się trzeciego dziecka. Pamiętam, jak pędziłam do Wrocławia, żeby móc wrócić na czas i pożegnać dobrego człowieka…

Pani Profesor nie ma już wśród nas. Stypendium nie jest już międzynarodowe, zmieniła się formuła, wartość nagrody, skład kapituły. Jedno jest niezmienne, duch pani Łucji jest obecny i zawsze wspominamy, jak Ona podchodziła do wizerunku kandydata. Jestem jedyną osobą, która jest w kapitule od samego początku. Darczyńcy to absolwenci naszej szkoły i Rada Rodziców. Mam nadzieję, że przetrwa główne, pierwotne założenie tego stypendium. Że dawni stypendyści, dzisiaj już pracujący, robiący karierę zawodową będą tymi, którzy spróbują wesprzeć swoich młodszych kolegów w ich życiowym starcie.

 Beata Jaskulska – III miejsce w konkursie „Pokolenia Zielonego Liceum”

Do Milicza przyjechaliśmy z rodziną 30 września 1945 roku
i zamieszkaliśmy przy ul. Grunwaldzkiej. Szkoła Powszechna już przyjmowała uczniów, kierownikiem był pan R. Jamer. Budynek liceum
był zajęty przez wojska radzieckie. W tym budynku znajdowały się klasy liceum (w szkole powszechnej).

Po ukończeniu szkoły podstawowej przystąpiłam do egzaminów w Liceum Ogólnokształcącym, którego budynek był jeszcze w remoncie. To był 1949 r., rok wcześniej powstały licea jedenastoletnie.

W pierwszym roku mojej nauki w liceum w VIII b naszą wychowawczynią była pani Klara Dąbrowska – nauczycielka języka polskiego. Była wspaniałą wychowawczynią. Dzięki niej pierwszy raz zobaczyłam Sobótkę i widoki na okolicę. Ona też jeździła z nami do opery i teatru. Pierwszy raz widziałam aktorów w „Złotym koguciku” i „Halkę”, w której główną rolę pięknym sopranem śpiewała H. Halska.

Pani Dąbrowska wychowywała nas dla kultury i patriotyzmu. W klasie nie było żadnych incydentów, byliśmy zdyscyplinowani i słuchaliśmy naszej wychowawczyni, bo umiała z nami postępować. Zachęcała do uczestnictwa w przedstawieniach, których była reżyserem, np. w „Skąpcu”.

Historii i geografii uczyła nas Helena Haas. Pokazywała nam i nazywała skały, kamienie półszlachetne, ametysty, topazy, kryształy górskie i inne. Trochę baliśmy się tych lekcji, bo zmuszała nas do solidnej nauki. Pierwszą w życiu ocenę niedostateczną dostałam właśnie z historii, musiałam się dużo uczyć, żeby ją poprawić. Dzięki temu polubiłam historię, więc nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.

W późniejszym okresie często odwiedzałam panią Haas w domu i DPS. To była prośba mojego brata, ponieważ bardzo się zaprzyjaźnili. Biologii uczył mnie pan Adam Konopnicki, który mieszkał w sąsiednim budynku. W czasie okupacji stracił syna i napisał „Treny”, by uczcić jego pamięć i ukoić swój ból. Był ogromnym miłośnikiem przyrody i często zabierał nas na wyprawy do parku i nad Barycz. Miał specjalny notesik, w którym zapisywał oceny.

W sąsiedztwie mieszkał też pan Aleksy Kuszczak, który miał z nami fizykę. Był bardzo lubiany za swoją wiedzę, takt, kulturę. W mojej klasie była koleżanka Wandzia, której zmarł w tym czasie ojczym. Pan Kuszczak podszedł do niej na początku lekcji i podając rękę, złożył kondolencje. Kultura! Matematyki uczył krótko p. Tadeusz Trzciński, a potem Łucja Skibińska, wychowawczyni równoległej klasy „b”.

W 1949 roku przybyła do Milicza tuż po studiach p. Wanda Kwiatkowska, która zastąpiła Klarę Dąbrowską w pełnieniu funkcji wychowawcy i w nauczaniu języka polskiego. W tym czasie zostało rozwiązane ZHP. Powstała luka, bo wielu uczniów nie chciało być w ZMP. Tę lukę w naszym gimnazjum i liceum wypełniła pani Kwiatkowska. W tym czasie bardzo zwiększyła się działalność kół sportowych: gry zespołowe, zapasy, łucznictwo, lekkoatletyka. To był wpływ naszej kadry nauczycielskiej
i środowiska oraz rodziców.

Wanda Kwiatkowska jako instruktorka harcerska zebrała wokół siebie grono harcerek i harcerzy. Została drużynową tajnej grupy harcerskiej im. Orląt Lwowskich, a mnie namówiła do bycia zastępową. Zgodziłam się na to z radością, bo z harcerstwem byłam związana od 1945 roku, a wcześniej obserwowałam działalność harcerską mojego brata Bolesława, który zginął na Majdanku. Działaliśmy w 4-6 osobowych zastępach, które nawzajem się nie spotykały i prawie o sobie nie wiedziały.

Mieliśmy typowe zajęcia harcerskie – podchody, śpiew, recytacja, ogniska, gry, zabawy. Wzorowaliśmy się na dzielnych obrońcach Lwowa i Warszawy oraz bohaterach rozsławiających Polskę, takich jak Janusz Kusociński czy Stanisława Walesiewiczówna. Drużyna liczyła około 20 osób. Naszym celem było zachowanie godności narodowej i godności osobistej. Przygotowywaliśmy się do walki z ZSRR. Formami działalności były ćwiczenia harcerskie wyrabiające sprawność i wytrzymałość fizyczną, ogniska, gry terenowe, biwaki, spotkania literackie, wykonanie sztandaru drużyny, gromadzenie broni i materiałów wybuchowych oraz ćwiczenia praktyczne, bojkot świąt komunistycznych.

Pamiętam wieczorne ognisko w Sułowie, a potem nocleg. Mieliśmy też kilka spotkań w mieszkaniu drużynowej – były śpiewy, zabawy, deklamacje, czytanie i ćwiczenia, samarytanka. Zbiórki odbywały się w różnych porach, w różnych miejscach i prawie zawsze niepełnych składach osobowych, np. zbiórka w komórce z makulaturą – to tam wymienialiśmy między sobą książki historyczne o tematyce patriotycznej, teksty pieśni i piosenek.

Tajnych organizacji harcerskich w Polsce było sporo. Były wykrywane, a ich członków surowo karano więzieniem, a nawet wyrokami śmierci. Zdecydowano więc u nas o rozproszeniu się po Polsce. Wyjechałam też ja – drużynowa. Po 9. Klasie postanowiłam przenieść się do Liceum Pedagogicznego we Wrocławiu. Przed wyjazdem wezwał mnie do siebie ówczesny dyrektor p. Witold Krzyworączka. Pytał o powód mojej decyzji i namawiał,  bym zmieniła zdanie, ale nie naciskał. Przypuszczam, że wiedział o naszej działalności…